Ostateczność i prawomocność decyzji o pozwoleniu na budowę

Kiedy decyzja o pozwoleniu na budowę jest ostateczna? Co oznacza jej prawomocność? Jakie są konsekwencje rozpoczęcia robót budowlanych na podstawie nieostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę? Nowelizacja ustawy Prawo budowlane z 28 czerwca 2015r. wyeliminowała słowo „ostateczna” w paragrafie 28, nakładającym konieczność uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Nie oznacza to  jednak, że roboty budowlane można rozpocząć z dniem jej uzyskania…

…ale po kolei. Inwestor, planujący budowę budynku jednorodzinnego, po zakończonym procesie jego projektowania, składa wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę [nasz poradnik krok po kroku TUTAJ]. W trakcie procedowania wniosku, wyłaniane są strony postępowania, którymi, poza Inwestorem, są właściciele, użytkownicy wieczyści lub zarządcy nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania danego obiektu, czyli w skrócie osoby/firmy, których tereny mogą ucierpieć przez ograniczenie możliwości zagospodarowania, z powodu inwestycji Inwestora.

Po zakończonym postępowaniu, właściwy urząd wydaje decyzję o pozwoleniu na budowę. Decyzja ta jednak nie jest ani ostateczna, ani prawomocna, w związku z czym nie daje możliwości rozpoczęcia jakichkolwiek robót budowlanych na działce.

Ostateczność decyzji o pozwoleniu na budowę

Zgodnie z KPA [kodeksem postępowania administracyjnego] ostateczne są te decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji  lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. W praktyce jest to realizowane następująco :

• w przypadku, kiedy urząd nie ustanowił dodatkowych stron postępowania [poza Inwestorem], Inwestor może złożyć oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do odwołania i tym samym uzyskać ostateczność i prawomocność decyzji
• w przypadku, kiedy zostały ustanowione dodatkowe strony [np. sąsiedzi], Inwestor może poprosić je o podpisanie oświadczeń o zrzeczeniu się prawa do odwołania, w celu przyspieszenia wydania ostateczności decyzji o pozwoleniu na budowę. Jeżeli z tego zrezygnuje, tok wygląda następująco:
  • urząd, po wydaniu decyzji o pozwoleniu na budowę, wysyła ją do wszystkich stron postępowania;
  • strony, od momentu prawidłowego dostarczenia im decyzji, mają 14 dni na wniesienie odwołania [czyli 14 dni od momentu dostarczenia lub odbioru z placówki pocztowej listu];
  • po upływie 14-dniowego okresu oczekiwania na otrzymanie odwołania, wydawane jest postanowienie o ostateczności decyzji lub przybijana jest pieczątka na decyzji o pozwoleniu na budowę o jej ostateczności. Niektóre urzędy wydłużają ten okres o kilka-kilkanaście dni na wypadek wysyłki przez jedną ze stron odwołania ostatniego, 14-tego dnia.

Tyle z praktycznego punktu widzenia. Teoretycznie ostateczność decyzji bardzo ciężko sprecyzować. Nawet w momencie złożenia przez jedną ze stron oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do odwołania, i tak zdarzają się przypadki złożenia odwołania przez tę stronę. Kolejnym problemem jest odwlekanie odbioru decyzji – często takie przesyłki są podwójnie awizowane. Nierzadko również decyzje są wysyłane na błędny adres, przez co 14-dniowy termin na wniesienie odwołania nie powinien rozpocząć biegu aż do poprawnego doręczenia przesyłki. Dodatkową trudnością jest określenie czasu oczekiwania przez urząd na otrzymanie odwołania. Może ono zostać wysłane w terminie 14 dni od dostarczenia decyzji – zgodnie z prawem, a przez problemy poczty, przesyłka może dotrzeć do urzędu z dużym opóźnieniem.

Ostateczność decyzji o pozwoleniu na budowę a rozpoczęcie budowy

Z momentem uzyskania postanowienia/pieczątki o ostateczności decyzji, można oficjalnie rozpocząć budowę.
Sprawa rozpoczęcia prac w momencie, kiedy jedyną stroną w postępowaniu jest Inwestor, jest dość prosta.

 W takim przypadku, zgodnie z KPA, można rozpocząć prace przed uzyskaniem ostateczności decyzji. [podlega ona wykonaniu, ale jeszcze nie uzyskało się stosownej pieczątki].

Jeżeli jednak w postępowaniu ustanowiono więcej stron, a Inwestor rozpocznie prace przed uzyskaniem ostateczności, zostaną one potraktowane jako samowola budowlana. Zgodnie z Art. 50 i 90 Prawa Budowlanego, roboty zostaną wstrzymane, a Inwestor naraża się na ryzyko rozbiórki, grzywny, oraz kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Prawomocność a ostateczność decyzji

Prawomocność nie jest pojęciem tożsamym z ostatecznością. Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, decyzja ostateczna to taka, od której nie przysługuje odwołanie w administracyjnym toku instancji, czyli gdy:

• po wydaniu decyzji przez organ pierwszej instancji [Starostwo Powiatowe/Urząd Miasta] żadna ze stron nie złoży odwołania i upłynie termin jego wniesienia;
• po wydaniu decyzji o odrzuceniu odwołania przez organ drugiej instancji [Wojewoda za pośrednictwem pierwszej instancji].

Decyzja prawomocna natomiast to taka, której strona nie może zaskarżyć do sądu administracyjnego. Sytuacja taka ma miejsce, gdy:

• żadna ze stron nie wniosła w 30-dniowym terminie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego;
• sprawę rozstrzygnął WSA utrzymując decyzję w mocy, a tego wyroku (lub postanowienia) nie zaskarżono do Naczelnego Sądu Administracyjnego;
• sprawę rozstrzygnął NSA utrzymując decyzję w mocy (tu już nie przysługują dalsze środki zaskarżenia w trybie krajowym).